پيشگفتار 
دفاع مقدس ملت ايران در آخرين سال خود شاهد حوادث تلخ و شيرين بسياري بود. فشار طاقت فرساي قدرت هاي استكباري جمهوري اسلامي ايران را با مشكلات فراواني در زمينه هاي نظامي، سياسي و اقتصادي مواجه ساخته بود. از سوي ديگر، رژيم متجاوز بعثي نيز با استفاده از حمايت هاي گسترده شرق و غرب، ضمن بازسازي ارتش شكست خورده عراق، براي هجومي دوباره خود را آماده مي كرد. 
بر همين اساس در سال پاياني جنگ حوادث و تحولات نظامي و سياسي روندي پر شتاب به خود گرفت. اجراي موفقيت آميز عمليات والفجر ده از سوي رزمندگان اسلام بمباران وسيع شيميايي در حلبچه دور تازه جنگ شهرها، حمله موفق نيروهاي عراقي به مواضع رزمندگان ايراني، پذيرش قطعنامه 598 از سوي ايران، هجوم مشترك ارتش عراق و گروهك خود فروخته منافقين در جبهه هاي غرب و جنوب و سرانجام يورش سلحشوران ايران اسلامي بر متجاوزان، رويدادهاي مهم جنگ در سال هشتم بود كه در نهايت به برقراري آتش بس در جبهه هاي نبرد منجر شد. 
در پايان جنگ، صدام نه تنها از دستيابي به اهداف خود بازمانده بود، بلكه در دور تسلسلي پايان ناپذير گرفتار شده بود كه او را به اشغال كشور كويت ناچار ساخت. اما اين اقدام صدام، آخرين حركت او در صفحه شطرنج سياست و خفت بارترين تصميم هايش بود كه به سقوط رژيم بعث و اشغال كشور عراق انجاميد. 
آنچه پيش روي داريد، نگاهي است به يكي از عملياتهاي انجام شده در سال پاياني جنگ.   

عمليات مرصاد 
پس از مقاومت نيروهاي اندك سپاه و بسيج (در حد يك گردان) در دشت حسن آباد و زمين گير شدن نيروهاي دشمن در پشت ارتفاعات چهار زبر، به تدريج فرماندهي و نيروهاي خودي براي آزادسازي مناطق تصرف شده و انهدام نيروهاي منافقين، در منطقه متمركز شدند. روز پنجشنبه، 6/5/1367 عمليات مرصاد با رمز يا علي بن ابيطالب(ع) آغاز شد. در اين عمليات، 3 گردان از تيپ نبي اكرم(ص)، تيپ مسلم و 1 گردان از ايلام از پشت به اسلام آباد حمله كردند. منافقين تصور مي كردند همانند روزهاي قبل، نيروهاي عراقي همچنان در اين مناطق حضور دارند؛ حال آن كه عراقي ها عقب نشيني كرده و منطقه در دست نيروهاي ايراني بود. به همين دليل، نيروهاي خودي توانستند به راحتي از اين محور وارد اسلام آباد شوند. پيش از اين، نيروهاي يكي از گردان ها كه اهالي اسلام آباد بوده و به تمام راه هاي شهر آشنايي داشتند، با نفوذ به داخل شهر، با دشمن درگير شدند و سازماندهي منافقين را در داخل شهر بر هم زدند. منافقين براي ترميم ضربات وارده، 2 تيپ از نيروهاي خود را از محور حسن آباد فرا خواندند تا با پيشروي نيروهاي خودي مقابله كنند. همچنين، در اين عمليات نيروهاي لشكر 27 محمد رسول الله(ص) از سه راهي غرب اسلام آباد و از پشت پمپ بنزين، دشمن را دور زده و تلفات زيادي بر آنها وارد ساختند. در اثر پيشروي نيروهاي خودي، در ساعت 2 بعدازظهر، اسلام آباد از اختيار نيروهاي منافقين خارج شد. در اين حال، خلبانان نيروي هوايي با 123 سورتي پرواز، مواضع منافقين را در هم كوبيدند. خلبانان هوانيروز نيز با اجراي آتش پر حجم بر روي دشمن، زمينه فروپاشي مواضع منافقين را فراهم ساختند. 
بلافاصله پس از آزاد سازي شهر اسلام آباد، يگان هاي سپاه پيشروي را به سمت كرند آغاز كردند. قبل از رسيدن نيروهاي خودي به اين شهر، در ساعت 3 نيمه شب، 3 فروند هلي كوپتر ترابري در كرند به زمين نشستند و تعدادي از كادر منافقين و رهبري سازمان را از شهر خارج كردند. اين واقعه، نشانه آشكاري از آغاز شكست منافقين بود؛ چنان كه پس از مدتي با پيشروي نيروهاي خودي به سمت كرند و انهدام تانك هاي زره پوش برزيلي منافقين، دشمن هر آنچه داشت پس از 48 ساعت بر زمين نهاده و متواري شد. 
در اين عمليات 1600 تا 2000 تن از نيروهاي منافقين به هلاكت رسيدند و حدود 1000 تن زخمي شدند و ميان كشته شدگان و اسرا، تعدادي از كادرهاي سازمان و فرماندهان تيپ ها ديده مي شدند. يكي از نيروهاي منافقين كه در اين عمليات به اسارت در آمده بود، در اعترافات خود، حركت منافقين را در منطقه اسلام آباد، متناسب با ذهنيت هاي غلط قبلي و باعث از دست رفتن توان نظامي و به قول خودشان، اعتبار سياسي آنها دانست. اين حركت منافقين، آن چنان آنها را آسيب پذير كرد كه باعث اوج گيري اختلافات شديد دروني ميان رهبري و باقي مانده اعضاي سازمان شد. به اين ترتيب، منافقين پس از تحمل يك شكست استراتژيك در پشت تنگه پاطاق روز جمعه 7/5/1367 رسماً اعلام كردند كه از شهرهاي اسلام آباد و كرند عقب نشيني كرده اند!   

بازتاب و پيامدها
اقدام مشترك عراق و منافقين در پيشروي به عمق خاك ايران، بازتاب گسترده اي يافت و حساسيت هاي زيادي را برانگيخت؛ زيرا اين تحركات پس از موافقت ايران با قطعنامه شوراي امنيت، در حالي انجام گرفت كه اراده بين المللي بر پايان جنگ مصمم شده بود؛ ولي اقدام عراق و منافقين عملاً به معناي ادامه جنگ بود. 
هاروي موريس از روزنامه اينديپندنت طي تحليلي در مورد اهداف و استراتژي منافقين نوشت: 
استراتژي فعلي مجاهدين و عراق، ظاهراً ايجاد يك منطقه آزاد شده در دست مجاهدين است تا از اين طريق، سازمان مخالف رژيم ايران، نقشي در توافق نهايي صلح داشته باشد. 
يك نشريه ديگر نيز اقدام منافقين را، به دليل نگراني آنها از سرنوشت خود در صورت موافقت عراق با آتش بس دانست. 
پشتيباني عراق از منافقين و پيوستگي آنها در انجام اين عمليات مخالف جمهوري اسلامي مورد بحث محافل خبري قرار گرفت؛ آن چنان كه خبرگزاري رويتر در اين باره به نقل از يك ديپلمات گزارش داد: 
تحليل گران معتقدند، اين عمليات نمي توانسته بدون پشتيباني قوي ارتش عراق، به ويژه پوشش آتش توپخانه صورت گرفته باشد.

خبرنگار راديو لندن نيز در اين باره گفت: 
كمتر كسي معتقد است كه مجاهدين به تنهايي داراي تجهيزات زرهي، افراد كافي يا حتي نيروي آتش باري باشند كه بتوانند بدون پشتيباني يك ارتش منظم، تا اين اندازه در داخل خاك ايران مقاومت نشان دهند. 
روزنامه لوموند حدود يك ماه پيش از عمليات مشترك عراق و منافقين، تصريح كرده بود كه ارتش آزاديبخش ملي ايران به عنوان جزيي لاينفك از آرايش نظامي ارتش عراق است و هر گونه فعاليت نظامي آن، بدون اجازه فرماندهي عالي عراق قابل تصور است. در همين راستا، خبرگزاري رويتر به نقل از ديپلمات ها اعلام كرد، با توجه به گفتگوهاي صلح كه در مقر سازمان ملل در نيويورك ادامه دارد، ديپلمات ها گمان مي كنند كه بغداد از ارتش آزاديبخش ملي براي حفظ فشار نظامي بر تهران استفاده مي كند. 
در اين حال، تاثير و پيامدهاي استقرار منافقين در داخل عراق و همكاري آنها با ارتش عراق براي حمله به خاك ايران، مورد توجه تحليل گران قرار گرفت. راديو لندن در تحليلي گفت: 
حمله مجاهدين به هر منظوري كه انجام گرفته باشد، در ظاهر، تاثير مطلوبي در داخل ايران نداشته است.

در اين تفسير همچنين تاكيد شده است: 
درباره مقاصد عراق براي حمايت از مجاهدين و حملات آنها به داخل ايران، نظريه هاي مختلفي وجود دارد كه قدرت نمايي در مقابل مجاهدان عراقي طرفدار ايران و نيز ايجاد پايگاهي براي نيروهاي مسعود رجوي در داخل ايران، از آن جمله است. به عقيده ناظران، اگر رسيدن به اهداف بالا در نظر بوده، توفيقي حاصل نشده است؛ زيرا شمار زيادي از مجاهدين در اين نبرد كشته شده اند.

مفسر نشريه گاردين لندن نيز نوشت: 
طرفداران رجوي قادر نيستند احساس واقعي مردم ايران را درك كنند و نمي دانند كه ايرانيان با هرگونه افراطي گري از جمله از نوع منافقين، بيزارند. بزرگترين اشتباه رجوي، اين بوده است كه تشكيلاتش را كاملاً به دامان صدام انداخته و اكثر منتقدان رجوي مي گويند اين كار خودكشي سياسي است.

ديويد هرست در پايان مقاله خود آورده است: با اين اقدام، روحيه ايران دوباره زنده شد و به جاي اين كه باعث از هم پاشيدگي دروني ايران شود، به تحكيم آن كمك كرد.

تاميز مالي نيز نوشت: 
مجاهدين در داخل ايران، از حمايت گسترده اي برخوردار نيستند. 
برتري ايران در صحنه نظامي كه موجب عقيم ماندن طرح مشترك عراق و منافقين شده بود، موضع سياسي اين كشور را كه در حال مذاكره با دبيركل سازمان ملل بود، تقويت كرد. بر پايه همين ملاحظه كلي، فرمانده عالي جنگ (آقاي هاشمي رفسنجاني) در خطبه هاي نماز جمعه تهران گفت: اگر عراق به تجاوزات خود ادامه دهد، شاهد پاسخ ما در ميدان جنگ خواهد بود. 
آمريكايي ها كه از تحركات عراق و منافقين عليه ايران ناخشنود بودند، همراه با اعضاي داخلي ديگر شوراي امنيت و عربستان سعودي، عراق را تحت فشار قرار داده و از كشورهاي عربي نيز خواستند به عراق در خصوص پيشروي غيرقابل اداره منافقين هشدار دهند. در اين حال، چارلز ردمن ، سخنگوي وزارت خارجه آمريكا در موضع گيري آشكاري گفت: ارتش آزاديبخش ملي ايران مستقر در عراق، با پشتيباني عراق عمل مي كند و در پي سرنگون ساختن از طريق زور است. 
وي تاكيد كرد: آمريكا از گروه هايي كه در پي سرنگون ساختن دولت ايران از طريق زور هستند، حمايت نمي كند. 
بعدها، استالين در نامه اي به پيشه وري در توجيه علت عقب نشيني نيروهاي شوروي از آذربايجان ايران، از آن به عنوان تاكتيك هاي لنين ياد كرد. استالين در اين نامه آورده است: ايران درگير جنگ با يك دشمن خارجي نيست كه يك ناكامي نظامي بتواند محافل انقلابي ايران را تضعيف كند. نتيجه آنكه در ايران وضعيتي وجود ندارد كه بتواند با تاكتيك هاي لنين در 1905 و 1917 ميلادي تطابق داشته باشد. 
تلاش نيروهاي عراقي در آستانه اشغال مجدد خرمشهر، پيام امام به سپاه و واكنش مردم نسبت به اين رخدادها كه حضور در صحنه هاي جنگ را در پي داشت، وضعيتي همانند روزهاي آغاز جنگ به وجود آورد؛ چنان كه آقاي هاشمي در ترسيم وضعيت داخلي كشور و روحيه نيروهاي داوطلب گفت: بوي نشاط و جهاد در همه جا به مشام مي رسد.

فرمانده عالي جنگ نيز در اين زمينه گفت: 
تا به حال مظلومانه دفاع مي كرديم؛ اما متهم بوديم كه جنگ طلبيم و صلح را نمي خواهيم، هيچ كس توجهي نمي كرد كه ملت ما مي گويد، تا پيروزي مي جنگيم، يعني تا پيروزي در گرفتن حقمان و نه در گرفتن زمين ديگران. ما الان مواضع صلح طلب و صاحب حق را داريم و در دنيا صدام متجاوز، ناحق و انعطاف ناپذير است. 
رسانه هاي خارجي و تحليل گران غربي نيز تغيير اوضاع اخلي و افكار عمومي در ايران را مورد تاكيد قرار دادند و راديو لندن در اين باره گفت: ايران، موضع دولت اسلامي را در برابر افكار عمومي تقويت كرده است. در ايران، بار ديگر حالتي شبيه به پاييز 1980 (1359) زمان نخستين حمله عراق به خاك ايران، زنده شده است. 
... موج تازه هجوم هاي عراق، ماشين جنگي را توان تازه اي بخشيده است و فعاليت هاي بسيج، مردم را براي جنگ احيا كرده است.

هانس هايتوكوبيتس تحليل گر انستيتوي بين المللي مطالعات استراتژيك لندن، با تغيير روند تبليغات در رسانه هاي غربي تاكيد كرد: 
ايرانيان در مطبوعات غربي، پيروزي تبليغاتي قابل ملاحظه اي به دست آورده اند ... و مطبوعات غربي بر ضد عراق چرخش كرده اند.

بعدها يكي از نظاميان ارتش عراق طي تحليلي در روزنامه السفير در مورد نتايج استراتژيك عراق نوشت: 
هنگامي كه نيروهاي ايراني با آتش بس موافقت كردند، رهبري عراق ابتكار عمل را در دست داشت و در يك اشتباه استراتژيك بزرگ افتاد و شديداً به ايران حمله كرد؛ به خصوص در منطقه خوزستان، به نزديكي هاي اهواز كه رسيد، ناگهان تغييري در ايران مشاهده شد و ايراني كه از كمبود نيروهاي داوطلب رنج مي برد، ناگهان حركت خروشان ملي را كه ديد شور و شوقي در محافل مردمي ايران ايجاد كرد.    

تاريخ پيدايش سازمان مجاهدين خلق (منافقين) 
سازمان مجاهدين خلق ايران(منافقين) در شهريور ماه سال 1344 توسط محمد حنيف نژاد و سعيد محسن و اصغر بديع زادگان تاسيس شد. بنيانگذاران اين سازمان كه از جوانان مسلمان و از اعضاي نهضت آزادي بودند، پس از قيام 15/3/1342 متاثر از تحولي كه آن قيام در جامعه ايجاد كرده بود و با تصور ناموفق بودن قيام مردمي، مشي مسلحانه را بر روش سياسي نهضت آزادي و شيوه انقلاب مردمي امام خميني(س) ترجيح دادند و سازماني تحت نام سازمان آزادي بخش ايران و بعدها در سال 1350 به عنوان سازمان مجاهدين خلق ايران را پايه گذاري كردند. اين سازمان با توجه به برداشت هاي سطحي از اسلام و نداشتن عمق لازم در مباني ديني و مذهبي، در ديدگاه هايش تبعيت از مرجعيت و ولايت فقيه جايي نداشت و آموزش هاي سياسي و ايدئولوژيك آن بر پايه مطالب فرا گرفته از آموزه هاي ماركسيستي بود. تغيير رسمي ايدئولوژي سازمان، در سال 1354 اتفاق افتاد. در فاصله سال هاي 1350- 1353 بيشتر اعضاي آن كشته شده يا به زندان افتادند و يا به خارج از كشور گريختند، و پس از پيروزي انقلاب اسلامي، دوباره وارد صحنه تحولات كشور شدند. اين سازمان، از جمله نادر سازمان هايي بود كه به قانون اساسي راي مثبت نداد. بعدها مشي مبارزه مسلحانه در پيش گرفت، كه متعاقباً رهبر و عده اي از اعضاي آن به خارج از كشور فرار كرده و در فرانسه مستقر شدند. به دنبال بهبود روابط دو كشور ايران و فرانسه، در سال 1364 به عراق پناهنده شدند. صدام حسين، رييس جمهور وقت عراق، تا آن زمان از اعضاي اين سازمان در زمينه جاسوسي و عمليات نظامي عليه ايران بيشترين بهره برداري را كرد. پس از اشغال عراق توسط آمريكا، اين گروهك عملاً و رسماً به يونيفورم پوشان آمريكا پيوستند. از جمله سازمان هايي كه حتي به رغم يورش نظاميان عراق به خاك ايران و به لحاظ مخالفت هاي ذاتي كه با انقلاب اسلامي و نظام جديد داشت و دفاع در برابر متجاوزين را جنگ ارتجاعي مي ناميدند، گروهك منافقين بود. در عني حال، اسناد فراواني وجود دارد كه همين سازمان در راستاي نفوذ در ميان صفوف رزمندگان و جاسوسي به نفع دشمن، گاهي اوقات تعدادي از نيروهاي خود را به جبهه ها روانه و چنين وانمود مي كرد كه در كنار ساير توده هاي مردم، در امر دفاع از كشور حضور دارد. بر اين اساس، چنين تحليلي، مجوز ورود به جنگ را به آنان نمي داد؛ مگر توجه به اهدافي استراتژيك كه سازمان در مسير آنها قدم برمي داشت و ضربه به جمهوري اسلامي ايران در راس آن قرار داشت. عمده ترين هدفي را كه آنان در اين زمينه تعقيب كردند، در واقع تبديل جنگ مزبور به يك جنگ داخلي بود كه به تعبير آنان، به عنوان رهايي خلق هاي تحت ستم!! بايد صورت مي گرفت. در حقيقت، اين نهايي ترين هدفي بود كه اين نيروها در صورت داشتن توان لازم و برخوردار بودن از شرايط مساعد، بايد به آن مي پرداختند و در صورت مساعد نبودن شرايط يا نداشتن توان لازم، بايد به تمهيدات سياسي- نظامي اين هدف پرداخته و شرايط لازم را براي تحقق آن به وجود مي آوردند. در زمينه تمهيدات سياسي، دامن زدن به نارسايي ها و بحران هاي اجتماعي- اقتصادي ناشي از جنگ و تبديل آنها به نارضايتي مردم، از عمده ترين مسائلي بود كه در دستور كار نيروهاي ماركسيستي قرار گرفت.

از نظر آنان، در زمينه تمهيدات نظامي، هدف اصلي ظرافت خاصي پيدا مي كرد؛ يعني بايد تا آن جا كه ممكن بود، از توان نظامي كشور اطلاعات كسب شود و همين طور بايد نقاط ضربه پذير بررسي شده و مناسب ترين موقعيت براي زدن ضربه اي كاري، انتخاب شود، لذا سنجش كيفيت نيروهايي كه نظام مي تواند به درگيري هاي داخلي اختصاص دهد، بررسي دقيق نقاط ضعف در جبهه ها ( در زمينه تجهيزات، آرايش نيروها و مهارت هاي نظامي)، به دست آوردن طرح هاي نظامي كه در جبهه ها عمل مي شد، شناسايي مراكز حساس و بررسي نحوه و ميزان نفوذ در آنها، و همچنين برنامه ريزي دقيق براي تدارك هر چه بيشتر امكانات نظامي، ذخيره سازي مهمات و پيش بيني مقدمات لازم براي آنها، در دستور كار سازمان قرار داشت و اعضاي گروهك ماموريت داشتند به اين موارد مهم دست يابند. بر اين اساس، در طول جنگ تحميلي، اين سازمان به دفعات مزاحمت ها و مشكلاتي را براي رزمندگان و مدافعان كشور فراهم كرد و از طريق نفوذ و جاسوسي، عمليات شناسايي در جبهه ها و عمليات تروريستي در داخل، خدمات شايان توجهي به دشمن كرد. طراحي و اجراي عملياتي با نام فروغ جاويدان با همراهي و مشاركت نظاميان عراقي در جبهه مياني، از جمله اقدامات زنجيره اي گروهك منافقين به شمار مي آيد كه مصادف با روزهاي پاياني جنگ تحميلي، جامعه اسلامي و ملت ايران را با چالشي خيانت آميز مواجه كرد.  

عملكرد سازمان منافين در طول جنگ تحميلي 
عملكرد سازمان به منزله يك نيروي مخالف، در حد و اندازه اي بود كه پيش از آغاز جنگ تحميلي، رژيم بعثي عراق از تحليل ها،مواضع و نشريات سازمان بهره برداري مي كرد؛ اقدامي كه موجب شد تا منافقين بر اساس تاكتيكشان در دوره مزبور، در مقابل آن واكنش نشان دهند و سخنگوي آنان به عراق هشدار دهد كه مجاهدين را سبب ترفندها و معامله گري هاي سياسي خود قرار ندهد ؛ چرا كه به قول سازمان، آنان قبلاً رژيم عراق را آزموده بودند و وقتي با شاه ... به توافق رسيدند، انقلابيون و ترقي خواهان ايراني را از عراق اخراج كردند و راديويشان نيز يكباره چنان موضعي را اتخاذ كرد كه گويي در ايران هيچ خبري نيست. 
سازمان با آغاز جنگ تحميلي عراق عليه ايران، موضع فريبكارانه اي را اتخاذ كرد؛ به اين ترتيب كه در اعلاميه هاي آغازين خود، ضمن محكوم كردن تجاوز عراق، حضور نيروهاي خود را در جبهه ها، به تجويز مقامات كشور منوط دانست. با اين همه، 7 روز پس از آن، در اطلاعيه ديگري، از حضور نيروهاي خود در جبهه هاي جنگ خبر داد. كمتر از يك ماه از آغاز جنگ نگذشته بود كه دادستان انقلاب اسلامي آبادان 41 نفر از اعضاي مجاهدين خلق را به اتهام جاسوسي بازداشت كرد. سازمان در اطلاعيه خود در تاريخ 27/8/1359، اين اقدام را ادامه فشارهاي وارده بر اين تشكيلات دانست و اعلام كرد: دادستاني انقلاب آبادن، حكمي در مورد خروج گروه هاي سياسي، از جمله مجاهدين خلق را از اين شهر صادر كرده و براي اين كار 24 ساعت مهلت داده است. تا آن جا كه به مجاهدين خلق مربوط است، در واقع، اين حكم آخرين حلقه از سلسله فشارهاي مستمري است كه از اولين روزهاي آغاز نبرد مقاومت در مقابل عراق، بر نيروهاي ما كه در سنگرهاي مقدم نبرد در كنار مردم بوده اند، وارد مي شود. آنان در حالي مدعي حضور در جبهه ها بودند كه اساساً در تحليل هايشان اين جنگ را جنگ ارتجاعي و ناعادلانه اي مي دانستند. از نظر آنها، انگيزه ايران از اين جنگ، صدور انقلاب و انگيزه عراق، قطب شدن در منطقه و ادعاهاي مرزي است. به اعتقاد رهبران مجاهدين، چون مسائل داخلي ايران بيشتر است، اگر جنگ دراز مدت شود، باعث سقوط رژيم ايران خواهد شد؛ ولي عراق به رغم داشتن يكسري مسائل داخلي، چون قدرت سازماندهي دارد، قادر است كه مسائلش را حل كند.

آنان پس از شكست در انتخابات مجلس شوراي اسلامي، به بني صدر كه طرفدارانش سرنوشتي همچون مجاهدين يافته بودند، نزديك شدند و با فريبكاري، خود را آماده حضور در جبهه ها معرفي كردند و اجازه حضور يا عدم حضور را در صلاحيت بني صدر(فرمانده كل قوا) دانستند، نه دادستاني انقلاب آبادان. سلسله حوادث داخلي كه به غائله 14/12/1359 منجر شد، چهره واقعي مجاهدين خلق را آشكار كرد. در اين روز، طي سخنراني بني صدر به مناسبت گراميداشت درگذشت دكتر محمد مصدق آنان به همراه ديگر طرفداران رئيس جمهور، هواداران حزب جمهوري اسلامي حاضر در مراسم را مورد ضرب و شتم قرار دادند. پس از اين واقعه، مجاهدين خلق جمهوري اسلامي را به خشونت هاي تروريستي و تحميل جنگ فراگير داخلي تهديد كردند. 12 روز بعد از واقعه 14 اسفندماه، مسعود رجوي در پيام زودهنگام نوروزي خود، رهبر انقلاب را به آغاز جنگ تحميلي متهم كرد: در سالي كه گذشت، ندانم كاري هاي مفرط سياسي، بي كفايتي در برخورد با مسائل بين المللي، دخالت در امور ديگران به بهانه صدور مكانيكي انقلاب(كه گويي انقلاب هم يك كالاست) مضاف بر همه شقه سازي هاي نفاق افكنانه در صفوف خلق، كار را به آن جا رساند تا حكام مستبد عراق به فكر ارضاي هوس هاي جاه طلبانه خود در خاك ميهن ما بيفتد. در اين پيام، رهبر سازمان، ادعاهاي دروغين سازمان متبوع خود را مبني بر شركت در جنگ برملا كرد؛ زيرا به اعتقاد آنان، ايران جنگ را آغاز كرده بود. به اين ترتيب، موضع گيري هاي بعدي مجاهدين، عمق رويارويي آنان با جمهوري اسلامي و حتي مقدسات و چهارچوب هاي ملي را نشان داد. 
پس از جريان 14 اسفندماه، امام خميني(س) در تاريخ 26 اسفندماه، هياتي را مامور رسيدگي به اختلافات رئيس جمهور و دولت و مجلس كرد؛ اما بني صدر و موتلفانش از جمله مجاهدين، درصدد بودند تا همچون 14 اسفندماه، غائله ديگري را بيافرينند. از همين رو، تصويب قانون قصاص، بهانه اي شد تا جبهه ملي، هواداران خود را براي راه پيمايي اعتراض آميز فرا خواند و ديگر گروه هاي مخالف، از جمله مجاهدين، آن را فرصت مهمي بدانند. در مقابل اين فراخواني، رهبر كبير انقلاب، طي پيامي در تاريخ 25/3/1360 اعلام كردند؛ واجب است مردم به بيرون بيايند و نگذارند كه ضد اسلام راه پيمايي نمايند. 
به اين ترتيب، روز 25 خرداد ماه به رفراندمي مردمي تبديل شد كه مجاهدين خلق همواره خواهان آن بودند؛ اما نتيجه آن، مورد رضايت آنان نبود، زيرا اين رفراندم، در ادامه رفراندم جمهوري اسلامي و قانون اساسي آن بود.از همين رو، سازمان از 30/3/1360 وارد فاز عمليات مسلحانه عليه جمهوري اسلامي شد. 
بني صدر پيش از فرار، به خيال آن كه مجاهدين نيروي قابل توجهي را در اختيار دارند، از آنان خواست تا همه را بسيج كرده و با آزاد كردن منطقه اي از تهران و مستقر شدن در آن، با راديوي موج اف. ام. پيام هاي خود را به مردم برسانند. پاسخ رجوي مبني بر اين كه نيروي 10 هزار نفري در كار نيست، در واقع، حكايت از آگاهي مجاهدين از عمق نفوذشان در جامعه داشت. به اين ترتيب، بني صدر مجبور شد راه باطلي كه با مجاهدين آغاز كرده بود، با اقامت در خاك بيگانه، ادامه دهد.   

عمليات مرصاد در يك نگاه 
پذيرش قطعنامه 598 از سوي ايران، همان گونه كه عراق را در بن بست سياسي و نظامي شديدي قرار داد و توطئه هاي وسيعي را كه از جانب استكبار جهاني عليه انقلاب اسلامي تدارك ديده شده بود، نقش بر آب كرد، بر گروه ها و عناصر به اصطلاح اپوزيسيون نيز شوك شديدي وارد كرد.در اين ميان، منافقين به عنوان تنها گروهي كه همه حيثيت(!) و هستي سازمان خود را در گرو جنگ نهاده بودند، بيشترين صدمه و لطمه را از پذيرش قطعنامه توسط ايران متحمل شدند. بنابراين، براي خارج شدن از اين بن بست، توطئه مزبور كه ماموريت انجام آن به عهده سازمان محول شده بود، توسط اين گروه به مرحله اجرا درآمد.
منافقين سابقاً در تحليل هاي درون گروهي خويش، امكان قبول آتش بس از سوي ايران را غير ممكن دانسته و به صراحت ادعا كرده بودند جمهوري اسلامي تنها در صورتي كه به لحاظ سياسي، نظامي و اقتصادي به بن بست كامل برسد، به صلح رضايت خواهد داد و در آن شرايط، ضمن تحقق كامل و قطعي سقوط، قدرت به سازمان منتقل خواهد شد(!) به اين ترتيب، با توجه به شرايط جديد پيش آمده در جنگ، اين زمان را بهترين فرصت براي دستيابي به اهداف پليد خود دانسته و به رغم آن كه طرح حمله به ايران، براي سالگرد جنگ تدارك ديده شده بود، به دنبال پذيرش قطعنامه 598 از سوي جمهوري اسلامي، زمان آن 2 ماه جلو انداخته شد.

پيش از اين، اطلاعاتي به ست آمده بود حاكي از آن كه رژيم عراق در صدد است در فاز جديد جنگ، با استفاده از ضد انقلابيون، اقداماتي شبيه آنچه كه قرارگاه رمضان در داخل عراق انجام مي داد، صورت دهد. در اين ميان،منافقين طي دو عمليات تحت عناوين آفتاب در فكه و چلچراغ در مهران، تا حدودي آمادگي خود را براي محوريت كار در داخل كشور، نزد حاكمان بعثي به اثبات رسانده بودند. از آن جا كه عراق به دليل پذيرش قطعنامه بهانه اي براي تجاوز جدي به ايران نداشت، با حمايت و پشتيباني تسليحاتي،  و هوايي از منافقين، نيروهاي خود را از انجام دخالت مستقيم در ورود به عمق خاك ايران بر حذر داشت و به همين منظور، ابتدا براي كاستن از حجم نيروهاي خودي در غرب، اقدام به تك وسيعي در خرمشهر كرد و سپس با هجوم و اجراي آتش سنگين در منطقه سر پل ذهاب و صالح آباد، اين مناطق را به تصرف درآورد. با اين اقدام خود، راه ورود منافقين را به داخل، هموار نمود و براي پشتيباني، در چندين نوبت، اقدام به بمباران هوايي خطوط و نيروهاي ايران كرد و هلي كوپترهاي نيروبر دشمن نيز طي اين مدت، به طور مرتب به پشتيباني منافقين مشغول بودند. 
هدف عملياتي منافقين از حركت سريعي كه در عمق خاك ايران و با تانك هاي برزيلي دجله (داراي چرخ هاي لاستيكي) و سرعتي معادل 120 كيلومتر در ساعت) انجام مي شد، تسخير چندين شهر و در نهايت، رسيدن به تهران بود. آنان در نظر داشتند با وارد كردن 13 تيپ نيروي رزمي به تهران، ضمن تسخير و اشغال مراكز مهم، به خيال خود قدرت را به دست گيرند. طبق زمانبندي اين طرح، نيروهاي مناطق بايد ساعت 6 بعد از ظهر روز دوشنبه 3 مردادماه به كرند و ساعت 8 شب به اسلام آباد و 10 شب به باختران رسيده و در اين شهر، دولت خويش رااعلام مي كردند و اگرچه در ساعت هاي مقرر به كرند و اسلام آباد رسيدند، اما در مسير اسلام آباد- باختران در گردنه حسن آباد، از پيشروي آنها جلوگيري شد. 
در اين عمليات كه نام آن فروغ جاويدان بود، به اصطلاح 25 تيپ از منافقين كه هر تيپ به طور متوسط شامل 200 نفر بود، شركت داشتند و به اين ترتيب، مجموعاً بين 4000 تا 5000 نيروي عملياتي وارد خاك ايران شدند.

در چارت مربوط به اين عمليات كه از منافقين به دست آمده، فرماندهي كل در راس آن قرار داشته و از طريف مسوولات محورها، عمليات را هدايت مي كرد. 
براي هر محور به تناسب اهميت ماموريت، دو يا چند تيپ در نظر گرفته شده بود. فرماندهان محورها و ماموريت آنها عبارت بودند از :

1- مهدي براتي، فرمانده محور اول و مسوول تسخير اسلام آباد
2- ابراهيم ذاكري، فرمانده محور و مسوول تسخير باختران 
3- محمود مهدوي، فرمانده محور سوم و مسوول تسخير همدان 
4- مهدي افتخاري، فرمانده محور چهارم و مسوول تسخير قزوين 
5- محمود عطايي با معاونت مهدي ابريشم چي، فرمانده محور پنج و مسوول تسخير تهران .

علاوه بر محورهاي فوق، ثريا شهري مسوول كل تداركات، محمدعلي جابرزاده انصاري مسوول تبليغات ، محمد سيد المحدثين مسوول كل سياسي و شهرزاد حاج سيد جوادي به عنوان مسوول دفتر انتخاب شده بودند.

  نحوه هجوم منافقين
مقارن ساعت 30: 14 در تاريخ 3/5/1367 منافقين و ارتش عراق، عمليات مشترك خود را با هجوم زميني از طريق سر پل ذهاب و هلي برن از جنوب گردنه پاطاق (نزديك سر پل ذهاب) آغاز و به طرف شهر كرند غرب پيشروي كردند و حدود ساعت 30: 18 اولين تانك عراقي با آرم منافقين وارد شهر كرند غرب شده و تا 5 كيلومتري جاده كرند- اسلام آباد، اتومبيل هاي شخصي در حال فرار را تعقيب كرده و مجدداً به شهر باز گرداندند. درهمين هنگام، حدود 8 دستگاه تانك و نفربر به همراه نيروهاي پياده بعثي، مناطق شهر كرند غرب را تصرف و سپس به طرف اسلام آباد غرب پيشروي كردند. به محض رسيدن به مدخل شهر، تعدادي از منافقين با ورود به آن، اقدام به قطع برق و ارتباط مخابراتي و همچنين تيراندازي و آشفته نمودن اوضاع شهر كردند. در همين حين، تعدادي از نيروهاي سپاه و مردم، با دشمن درگير شدند كه به دليل عدم انسجام نيروها و آميختگي منافقين با مردم، اوضاع از كنترل نيروهاي نظامي خارج شد و شهر به تصرف دشمن درآمد. پس از تصرف اسلام آباد، دشمن با استفاده از تعداد زيادي تانك دجله و خودرو، به همراه تعدادي از نيروهاي پياده، در جاده اسلام آباد به طرف باختران حركت كردند؛ اما در منطقه حسن آباد (20 كيلومتري اسلام آباد) به دليل سازماندهي نيروهاي جديد و نيز با توجه به رسيدن يگان هاي منظم خودي، زمين گير شدند. نيروهاي خودي نيز در فاصله 200 متري آنان، در ارتفاعات چهارزبر ضمن تشكيل خط پدافندي، با نيروهاي دشمن درگير شدند و بعد از ظهر روز 4/5/1367 با محاصره شهر اسلام آباد، ضمن پاكسازي و آزاد كردن شهر، به منظور انسداد عقبه و راه فرار دشمن، سه راه اسلام آباد- كرند را قطع كرده و منافقين را از دو سمت به محاصره درآوردند. 
در اوايل صبح روز 5 مرداد ماه، 3 دستگاه از خودروهاي منافقين كه آرايش نظامي خاصي داشتند، موفق شدند به داخل خط نيروهاي خودي نفوذ كنند كه خودرو اولي توسط نيروهاي اسلام منهدم و به خودروهاي ديگر خساراتي وارد آمد و تمام سرنشينان (13 نفر) آنها معدوم شدند و از داخل خودروها نيز مقادير زيادي مواد منفجره قوي (شبيه به باتري اتومبيل) و همچنين يك دستگاه شنود بي سيم و اسناد و وسايل ديگر به دست آمد. همچنين در همان تاريخ، منافقين قصد داشتند با تعدادي نفربر، در منطقه چهار زبر، به خط دفاعي نيروهاي خودي حمله كنند كه با مقاومت و مقابله رزمندگان ايران، تعدادي از آنها منهدم شدند و بقيه با مقاومت آنان، عقب نشيني كردند. اين حركت منافقين به علت انهدام حدود 20 دستگاه نفربر آنان، فاقد آتش مستقيم بود و فقط با سلاح هاي 106 و خمپاره انداز تقويت مي شد.

عمليات نيروهاي خودي
توقف منافقين در گردنه حسن آباد (بين اسلام آباد- باختران) 3 روز طول كشيد. تا آن كه نيروهاي خودي با سازماندهي و طرح منظم و حساب شده، در روز پنج شنبه 6 مردادماه،عمليات مرصاد را با رمز ياعلي بن ابي طالب (ع) آغاز نموده و طي چندين ساعت، صدها تن از منافقين را به هلاكت رسانده و بقيه را به فرار واداشتند. در اين عمليات، رزمندگان از قسمت سه راهي اهواز (پشت پمپ بنرين اسلام آباد) دشمن را دور زدند و تلفات زيادي بر منافقين وارد كردند؛ به طوري كه در ساعت 11 به منافقين دستور عقب نشيني كامل داده شد. 
در حين عمليات، هوانيروز با اعزام هلي كوپترهاي كبرا و نيروي هوايي با بمباران دقيق موضع و ادوات منافقين، تلفات فراوان و موثري بر آنان وارد ساختند. 
در جريان عقب نشيني نيز، منافقين با گماردن عده اي از نيروهاي خويش براي سرگرم ساختن نيروهاي خودي، سعي كردند تا از مهلكه بگريزند و ساعت 2 بعدازظهر، پس از زد و خورد شديد بين منافقين و نيروهاي خودي، شهر اسلام آباد آزاد شد و عده اي از منافقين، با عدم موفقيت در فرار، به كوهستان پناه بردند. 
در اين عمليات، بين 1600 تا 2500 نفر از منافقين به هلاكت رسيده و حدود 1000 تن نيز مجروح شدند. 2 تن از فرماندهان محورها و نيز چند فرمانده تيپ به همراه يكي از اعضاي هيات اجرايي، در بين كشته شدگان بودند. تخمين زده مي شد كه حدود 500 تن نيز در منطقه متواري شده باشند، كه جنازه 50 تن از آنان كه زخمي بوده يا در درگيري با نيروهاي خودي كشته شده بودند، به دست آمد.
همچنين ده ها تن از منافقين در اين عمليات به اسارت درآمدند كه در ميان آنان، برخي از فرماندهان و اعضاي رده بالاي سازمان نيز وجود داشتند.

در جبهه دشمن چه مي گذرد؟ 
شب پيش از عمليات منافقين، مسعود رجوي در جلسه اي كه به منظور توجيه نيروها در مقر اشرف برپا شده بود، در پاسخ به فرمانده يكي از تيپ هايي كه از وي درباره كالك عملياتي سوال كرد، به نقشه بزرگ ايران كه روي ديوار پشت سر او نصب شده بود، اشاره كرد و گفت: 
اين كالك عملياتي است و شما به آساني طبق جدول زمانبندي شده اي كه در دست داريد، به تهران خواهيد رسيد و با سرنگوني رژيم، همه ايران در اختيار شما خواهد بود. 
منافقين حاضر در جلسه، با كف زدن هاي پي در پي و فرياد كشيدن هاي ممتد، سخنان سركرده خود را تاييد كرده بودند. 
چندهفته پيش از آن، يعني روز دوشنبه 6/4/1368 (27 ژوئن)، (مروين دايملي)، نماينده كنگره از ايالت (اوهايو)، در تظاهرات منافقين در واشنگتن شركت كرده بود و طي سخناني كه بخش هايي از آن در يكي از كانال هاي تلويزيوني آمريكا پخش شد، با اطمينان خطاب به منافقين شركت كننده در تظاهرات گفته بود: 
نبايد دست از تلاش برداريد مطمئن باشيد كه با كمي صبر و تلاش بيشتر، به زودي از مهران به تهران رژه خواهيد رفت!

اظهارات دايملي كه به صورت نوار ويدئويي در ميان كليه اعضا و هواداران سازمان پخش شده بود، در حالي ايراد شده است كه چند روز پيش از آن، يعني در تاريخ 30/3/1367 (20 ژوئن) 138 تن از نمايندگان كنگره و 14 نفر از سناتورهاي آمريكايي، طي نامه اي خطاب به جورج شولتز وزير امور خارجه اين كشور، از وي خواسته بودند كه به رشد جنبش هاي مقاومت داخلي در ايران توجه كند و دراين راستا اعلام كرده بودند: استفاده از سازمان مجاهدين كه مقر آن در عراق است، اكيداً توصيه مي شود... 
در همين ايام، صدام حسين طي سخناني كه در مراسم تشويق خلبانان عراقي ايراد كرده و متن كامل آن از راديو بغداد و سپس ترجمه قسمت هايي از آن از راديو منافقين پخش شده بود، گفته بود: اگر ايراني ها به شرارت ادامه دهند، هيچ كس را در كنار خود نخواهند ديد و مدتي ديگر مي بينند كه مجاهدين خلق به عمق بيشتري در داخل ايران نفوذ مي كنند و در تهران، طاغوت هاي جنگ افروز ايران را سرنگون خواهند كرد... 
بنا به اعتراف يكي از اعضاي رده بالاي منافقين كه در جريان عمليات مرصاد توسط رزمندگان ايران دستگير شده بود، چند روز پيش از تهاجم منافقين به كرند و اسلام آباد، محسن رضايي، عضو مركزي سازمان، پس از نشستي با حضور مسعود رجوي و 2 تن از افسران ارشد دايره استخبارات (امنيت) ارتش عراق، از بغداد به واشنگتن رفت و پس از شركت در جلسه خصوصي يكي از كميسيون هاي كنگره آمريكا، به عراق بازگشت و 3 روز بعد عمليات منافقين آغاز شد ... 
تمام شواهد، قرائن، اسناد و مدارك به دست آمده و نيز اعترافات افراد دستگير شده در جريان عمليات مرصاد، حكايت از آن دارد كه منافقين نسبت به پيروزي خود در حركتي كه آغاز كرده بودند، اطمينان كامل داشتند. در اين حمله، تقريباً همه افراد رده بالاي سازمان، نظير مهدي ابريشمچي، محمود عطايي، محمد حياتي، ابراهيم ذاكري، مهدي افتخاري و ... شركت كرده بودند. اعزام عناصري نظير آنان، نشان دهنده ميزان اميدواري منافقين به موفقيت طرح بوده است(!) منافقين شركت كننده در اين عمليات، بسياري از اشياي شخصي و لوازمي كه معمولاً يك نيروي عملياتي، به هنگام عمليات همراه خويش ندارد، نظير پاسپورت، عكس هاي خانوادگي، شماره تلفن دوستان و كادو براي آشنايان و ... را با خود آورده بودند و دستگيرشدگان اظهار مي كردند: قرار بود بقيه وسايل و لوازم شخصي را بعداً برايمان بفرستند!! تمامي منافقين دستگير شده، اعم از عناصر رده بالا يا عضو و هوادار معمولي، در اعترافات خويش اظهار مي كردند كه توهم دستيابي به تهران و براندازي جمهوري اسلامي به اندازه اي در ذهن آنان قوي و غير قابل ترديد بوده است كه كمترين محلي براي تصور شكست و ناكامي باقي نگذاشته بود.

صاحبخانه به ما فشار مي آورد...
دو روز پس از پذيرش قطعنامه 598 توسط جمهوري اسلامي ايران، محمود عطايي از اعضاي مركزيت سازمان منافقين در يك نشست توجيهي با ساير اعضاي كادر مركزي سازمان، در پاسخ به چند تن از اعضاي رده بالاي اين گروه كه به رغم اطمينان هاي داده شده هنوز هم نسبت به موفقيت آميز!! بودن حركتي كه قرار بود هفته بعد انجام پذيرد، ترديد داشته و آن را انهدام وسيع نيروهاي سازمان مي دانستند، گفت:

مسعود مي گويد كه صاحبخانه به ما فشار مي آورد و در ادامه با يادآوري اين نكته به حاضران كه سازمان و عراق با يكديگر وحدت استراتژيك دارند و ضربه احتمالي به سازمان براي دوستان عراقي نيز نوعي ضربه محسوب مي شود، دوباره موفقيت حتمي عمليات !! اطمينان كامل داده و تآكيد ورزيده بود كه: اين فشار صاحبخانه را نبايد غيردوستانه تلقي كرد؛ چرا كه به هر حال ما سرنوشت مشتركي داريم و آنها به همان اندازه كه براي سربازان خود دل مي سوزانند، براي ما نيز دلسوز هستند .
خبرنگار خبرگزاري رويتر در همان ايام، طي گزارشي با اشاره به پذيرش قطعنامه از جانب ايران، درباره واكنش احتمالي عراق اظهار نظر كرده بود:
... ديپلمات ها دچار اين ظن هستند كه بغداد از ارتش آزادي بخش ملي(!) براي حفظ فشار نظامي بر تهران استفاده كند و در عين حال هنوز مي تواند در مقابل خاوير پرزد كوئيار دبيركل سازمان ملل متحد، استدلال كند كه اين كشور نيروهاي خود را از خاك ايران عقب كشيده است. 
ارزيابي حركت و عملكرد يك گروه يا جريان وابسته، بدون در نظر گرفتن  كانون وابستگي آن، ارزيابي غلط و نادرستي است و طبعاً نتيجه اي غيرمنطبق با واقع خواهد داشت؛ چرا كه جريان وابسته الزاماً در راستاي اهداف كانون وابستگي خود حركت مي كند و به همين دليل، اگر اين عامل در بررسي عملكرد يك گروه و اهدافي كه از آن دنبال مي كرده است، مورد محاسبه قرار نگيرد، نتيجه به دست آمده، نه تنها قابل اطمينان نيست؛ بلكه گاهي متضاد واقعيت نيز خواهد بود. به عنوان مثال، عملكرد حزب توده را نمي توان به طور مجرد و جدا از اهداف روسيه و ديپلماسي اين كشور در ارتباط با ايران مورد ارزيابي قرار داد؛ حركات و مواضع گروه هاي ملي گرا و ليبرال، اعم از انواع ظاهراً مذهبي يا لائيك نيز تنها در چهارچوب سياستگذاري قدرت هاي غربي قابل تفسير خواهند بود، و بر همين منوال است حركت ضد انقلابيون نيكاراگوئه عليه دولت اين كشور كه تنها با در نظر گرفتن اهدافي كه امريكا عليه دولت ساندنيست ها دنبال مي كند، معنا و مفهوم پيدا مي كند. اما، وابستگي منافقين به عراق، نه مقوله پيچيده اي است كه درك آن به اذهان ژرف انديش نياز باشد و نه مسأله پنهاني است كه پي بردن به آن فقط با دسترسي به اخبار محرمانه و پشت پرده ممكن باشد و اگر از تمامي شواهد، اسناد و مدارك غيرقابل انكار و دلايل بارز و آشكار نيز صرف نظر كنيم، حضور سازمان در عراق با توجه به ساختار حكومتي اين كشور و خوي فاشيستي رژيم صدام، به تنهايي و بدون اين كه به ارائه دلايل ديگري نياز باشد، براي اثبات وابستگي مطلق منافقين به حكام بعثي، كافي خواهد بود، و همان گونه كه قبلاً اشاره شد، سازمان منافقين نيز خود درگذشته، يعني آن هنگام كه تصور نمي كرد روزي به حضور آشكار در عراق مأموريت پيدا كند، بر اين نكته تأييد و تأكيد داشته است. وضوح مزدوري سازمان براي عراق، به اندازه اي روشن و خالي از ابهام بوده است كه رهبران اين گروه، سكوت در اين زمينه را به نفي مستقيم يكي از چند عضو رده بالاي سازمان كه در عمليات مرصاد دستگير شده است، اصرار براي نفي اين مزدودري، نه تنها به دليل وضوح فوق العاده آن، كمترين تأثيري نداشت و مورد باور كسي قرار نمي گرفت، بلكه مسأله را همواره تازه و زنده نگه مي داشت، و حال آن كه رهبران سازمان اميدوار بودند تحت تأثير دو عامل مرور ايام و سكوت اين مسأله حالتي عادي به خود گرفته و از شدت آن كاسته شود و يا حداقل تلقي ميزان اين وابستگي در اذهان، از صورت مطلق به درجات پايين تر تقليل يابد.

انديشه عمليات
شايد علت شكل گرفتن انديشه عمليات در ذهن سازمان (منافقين) ناشي از اين احساس بود كه با پايان يافتن جنگ عراق و ايران، فرصت‌ها و محدوده پشتيباني صدام از اين سازمان كاهش خواهد يافت؛ زيرا حكومت ايران از شرايط مناسب‌تري براي به دست گرفتن زمام امور در داخل برخوردار خواهد شد. صدام كه تظاهر به مشورت با ديگران، پيش از اعلام تصميم‌گيري‌هايش مي‌كرد،  با بيان جمله زير، از انگيزه‌هاي تحريك‌آميز خود براي اجراي اين عمليات پرده برداشت؛ او گفت: «شايد اين فرصت طلايي براي نابودسازي رژيم فعلي (ايران) باشد.»

نيروي سازمان (منافقين):
نيروي سازمان منافقين در اوت 1988 مشتمل بر 5500 تا 6000 نفر در داخل عراق بود. تعداد قابل توجهي از اينان را نيروهاي اداري و زنان تشكيل مي‌دادند. بيشتر زنان، دوره‌هاي آموزش سنگيني را طي كرده بودند. سازمان، طي دهه  80 تا اوت 1990 كمك‌هاي مالي بالغ بر 20 ميليون دينار در ماه از رژيم عراق دريافت مي‌كرد. اين مبلغ بعد از سال 1990 به دنبال تورم مالي در عراق كه بعد از اشغال كويت به وجود آمد، كاهش يافت. (قيمت دلار در سال‌هاي دهه 80، بين 5/1 تا 3 دينار بود.) اين سازمان در آغاز كار، از طريق انبارهاي ارتش عراق، به جنگ افزارهاي سبك و به ويژه سلاح‌هاي سبك، يعني تفنگ خودكار و مسلسل‌هاي متوسط و مسلسل‌هاي سنگين و موشك اندازهاي  RPGY و خمپاره اندازه‌هاي 82 و 120 ميليمتري مجهز شد، سپس تعدادي زرهپوش و نفربر زرهي در اختيار آنان گذاشته شد. اين سازمان توانست به سلاح‌هاي سنگين بسياري دست يابد؛ گاهي از طرف عراق در اختيار آنها قرار مي‌گرفت و گاهي غنايم گرفته شده از نيروهاي ايراني بود. در نتيجه (سازمان منافقين) به يك نيروي ضربتي مجهز به تانك‌ها و نفربرهاي زرهي و توپخانه متوسط و سنگين و موشك‌هاي ضدتانك هدايت شونده تبديل شد. علاوه بر آن، اقدام به خريد تعداد زيادي خودرو وانت و كاميون‌هاي باري به منظور نقل و انتقال سريع و نصب مسلسل‌هاي سنگين از نوع «ولاديمير» بر روي وانت‌ها كردند.
با وجود اين كه كمك‌هاي ارائه شده از سوي رژيم عراق به اين سازمان بسيار زياد بود، ولي منافقين داراي منابع مالي خصوصي در خارج از عراق نيز بودند كه در هنگام نياز از آن استفاده مي‌كردند.
اين سازمان داراي پادگان‌هاي آموزشي در داخل عراق است. محل اقامت اصلي آنان در منطقه «الخاص» واقع  در شمال بغداد است. در حالي كه قرارگاه اصلي‌شان در داخل شهر بغداد است و اطراف آن را با اقدامات حفاظتي سطح بالا محافظت مي‌كنند. اين قرارگاه مورد حمله سه گلوله خمپاره سنگين قرار گرفت كه از فاصله 500 متري شليك شده بود. اين حمله در ماه ژانويه 1997 صورت گرفت.
سازمان در جريان عمليات خود، فعاليت‌هاي ستادي را در درون قرارگاه‌هايش به شيوه منظم و بسيار دقيقي انجام داد و داراي شبكه‌هاي تماس بي‌سيمي خوبي بود. سازمان منافقين اطلاعات قابل توجهي درباره اوضاع ايران به دست مي‌آورد؛ ولي اين اطلاعات نمي‌توانست در سطح اطلاعاتي باشد كه استخبارات نظامي عراق به دست مي‌آورد. البته عراق از برخي اطلاعات جمع‌آوري شده توسط اين سازمان نيز استفاده مي‌كرد.

آمادگي براي عمليات:
فعاليت ‌هاي سازمان (منافقين) با پرده‌پوشي و پنهان‌كاري تمام انجام مي‌شد. كنترل و مراقبت قاطعي صورت مي‌گرفت و نيرهاي پايبند به آموزش‌ها و تعليمات و شناسايي و برنامه‌ريزي براي عمليات بودند. از آن‌جا كه عراق تنها كشوري است كه به صورت آشكار از مخالفان ايران پشتيباني به عمل مي‌آورد و شايد تنها دولتي است كه به صورت سخاوتمندانه پشتيباني‌هايي را در اختيار اين سازمان قرار مي‌دهد، بايد گفت كه دو گروه از معارضان ايران مورد توجه عراق قرار گرفته‌اند، يكي سازمان منافقين و ديگري «حزب دموكرات كردستان ايران»، كه در سطح پايين‌تري از پشتيباني‌هاي دولت عراق بهره مي‌برد.

سازمان (منافقين) براي عمليات دست به اقدامات گسترده زير زد:
- خريد گسترده و در بازارهاي اتومبيل عراق، به گونه‌اي كه سبب جهش بزرگي در قيمت اتومبيل‌ها شد. 
- تقاضاهاي اين سازمان در تهيه انواع سلاح‌ها، تجهيزات و مهمات از طريق انبارهاي ارتش عراق تامين گرديد. علاوه بر آن، خشكبار و كنسرو، به عنوان مواد غذايي اضطراري نيز فراهم شد.
- اقدامات گشتي- شناسايي ميداني در خطوط مقدوم و عقبه عمليات انجام شد.
- دستورهاي لازم درباره جزييات طرح‌ها و اقدامات عمليات، در مدت زمان بسيار محدودي صادر شد.
- قرارگاه عملياتي ويژه عمليات در قرارگاه سپاه دوم، در «منصوريه الجبل» واقع در جاده «بغداد- خانقين» بازگشايي گرديد.
- ارتباطات لازم ايجاد و تحت كنترل قرار گرفت.
- نيروهاي مسلح زميني وهوايي عراق، به حالت آماده باش صد درصد درآمدند؛ در حالي كه همگي در موقعيت‌هاي خود به سر مي‌بردند.

- ماموريت‌هاي مشخصي براي نيروهاي هوايي وهوا نيروز به منظور پشتيباني از عمليات تعيين گرديد و اهداف از طريق عكس‌هاي هوايي و اطلاعات استخباراتي شناسايي شد.
- رهبري سازمان منافقين به قرارگاه عملياتي «منصوريه الجبل» منتقل گرديد. سرلشكر «فاضل البراك»، سپهبد «صابر الدوري» و سرلشكر ستاد «وفيق سامرايي» و «سيد احسان محمد جاسم الديري» «مدير كل سرويس‌هاي اطلاعاتي و مسوولان شعبه تركيه و ايران، براي پي‌گيري اوضاع به اين قرارگاه منتقل شدند.

وضعيت ايران
نيروهاي ايران و عراق به دنبال پشت سرگذاشتن 8 سال جنگ، از مرحله صلح با استراحت نيمه كاملي استقبال به عمل آوردند. نيروهاي ايران اقدام به سبك كردن و عقب كشيدن تعدادي از يگان‌هاي خود از منطقه مورد نظر در اين عمليات، در محور «خانقين- تهران» كردند و تعدادي از يگان‌هاي لشكر 81 زرهي و سپاه پاسداران به پادگان‌هايشان و مناطق غيررسمي منتقل شدند. در محور عملياتي سازمان، غير از چند يگان سبك، نيروي ديگري حضور نداشت و علاوه بر آن، فعاليت در بسياري از نقاط ديده‌باني اطلاعاتي نيز متوقف شده و به عنوان يك از پيامدهاي طبيعي صلح، شبكه جمع‌آوري اطلاعات ضعيف شده بود. در مجموع، آمادگي رزمي به پايين‌ترين سطح ممكن تنزل پيدا كرده بود.
محور عمليات مشتمل بر مناطق كوهستاني  بسيار صعب العبور و در عمق ده‌ها كيلومتري، خالي از جمعيت بود. جاده آسفالته، شهر ويران شده قصرشيرين را به شهر اسلام‌آباد، كه پيش از اين «شاه‌آباد» خوانده مي‌شد، وصل مي‌كرد. جاده «قصرشيرين- تنگه پاطاق- اسلام آباد» بسيار صعب العبور بود. جاده «قصرشيرين- گيلان‌غرب- اسلام آباد» نيز از جنوب تنگه مي‌گذشت. در شهر اسلام آباد يك پادگان دايمي متعلق به يكي از تيپ‌هاي لشكر 81 زرهي وجود داشت. منطقه حدفاصل بين اسلام آباد و كرمانشاه (كه در فاصله 175 كيلومتري مرزهاي عراق قرار دارد) شامل رشته كوه‌هاي موازي است كه جاده اصلي را قطع مي‌كند. زميني به مساحت 8 تا 15 كيلومتر بين هر دو رشته كوه وجود داشت كه حوضچه‌هايي را در برداشت و از ناهمواري و پست و بلندي كمتري برخوردار بود.

اجراي عمليات
به محض صدور فرمان لازم، نيروهاي سازمان منافقين، خط مرزي را در نورديده و با استفاده از خودروهاي وانت كه بر روي آنها مسلسل‌هاي سنگين نصب شده بود و همچنين با استفاده از نفربرهاي زرهي و زرهپوش‌هاي چرخ‌دار روسي و فرانسوي¬PMP و بنهارد و 60PTR، پيشروي  مكانيزه سريع خود را آغاز كردند. در موج اول حمله حدود 2200 نيروي مسلح زن و مرد حضور داشتند.
هواپيماهاي جنگيده «ميگ 23» و «ميراژاف يك» عراقي به منظور حفاظت از نيروهاي عمل كننده در برابر دخالت احتمالي نيروي هوايي ايران، اقدام به پروازهاي گشتي مسلحانه و برقراري پشتيباني هوايي نزديك كردند. پيشروي اوليه سبب شد تا اين نيروها به عنوان يك نيروي كاملاً غافلگير كننده و قوي پيشروي كنند و به شهر اسلام آباد واقع در 100 كيلومتري (خط حركتشان) دست يابند. آنها نيروهاي موجود در اين شهر را غافلگير كرده و پادگان و مناطق و موقعيت‌هاي حساس اين شهر را ظرف مدت زمان كوتاهي (چند ساعت) به اشغال خود در آوردند. نيروهاي بعدي با بهره‌گيري از موفقيت‌هاي به دست آمده، در چهارچوب برنامه تعيين شده براي دستيابي به شهر تهران، حمله خود را از سر گرفتند. بديهي بود كه در پشت سر خود، از هيچ‌گونه اقدام دفاعي يا نيروي تاميني در جاده‌ها برخوردار نبودند. رهبران ايران به اطلاعات جامعي در مورد محور و اهداف عمليات و ميزان نيروهاي عمل كننده (سازمان منافقين) دست پيدا كردند و با به حركت درآوردن تعدادي از يگان‌هاي سپاه پاسداران، كه داراي ويژگي‌هاي حركت سبك و سريع بودند و از وسايل نقليه سريع و كوچك استفاده مي‌كردند، واكنش سريعي در مقابل اين رويداد نشان دادند. تعدادي از ارتفاعات و تقاطع جاده‌هاي ارتباطي در فاصله بين اسلام آباد و كرمانشاه را به كنترل خود درآورده و با نيروهاي مقدم منافقين درگير شدند. آنها توانستند تا هنگام آمادگي و تجمع نيروهاي سپاه پاسداران از مناطق مختلف در محور عمليات، منافقين را زمين‌گير و خطوط ارتباطي آنها را در چند نقطه قطع كنند. عمليات نابودسازي منافقين آغاز شد و در همان ابتداي كار، حداقل 1000 منافق كشته، زخمي و اسير شدند. در حالي كه بنا به اطلاعات دريافتي ما، تعداد تلفات منافقين به بيش از 2000 نفر رسيد.

روزشمار عمليات مرصاد
31/4/1366
- روزنامه نيويورك تايمز از عمليات ناوگان امريكا در محافظت از نفت كش‌هاي كويتي انتقار كرد و اين عمليات را در جهت حمايت از عراق دانست. 
- پارسونز: «رغبت ايران براي باز نگه داشتن تنگه هرمز، بيش از عراق است.»
- سفير عراق در لندن: «ما به كشتي‌ها حمله خواهيم كرد.»
- وزير نفت كويت: «نبايد عراق تنها بماند.»
- به گفته‌ بي. بي. سي، انگيزه آمريكا از محافظت از نفت‌ كش‌هاي كويتي، اعاده اعتبار از دست‌رفته در جريان مك فارلين است.
- تبيين موضع جمهوري‌اسلامي در قبال خليج فارس و قطع‌نامه 598 در مصاحبه مطبوعاتي رئيس جمهوري و سخنان نخست‌وزير.

- آيت‌الله خامنه‌اي: «برخورد ما با آمريكا مهلك خواهد بود.»
- عراق اعلام كرد كه قطع‌نامه 598 را پذيرفته است. سخنگوي دولت عراق: «تصويب قطع‌نامه 598 پيروزي سياسي براي عراق است.»
- موضع محافل انقلابي لبنان صدور قطع‌نامه 598 سازمان ملل.
- سفر دكتر ولايتي به آلمان غربي و مذاكره با مقامات اين كشور.

- نيروهاي سازمان منافقين با پشتيباني و تحريك رژيم عراق، از طريق نوار مرزي سر پل ذهاب و قصرشيرين، تجاوز خود را با نام عمليات «فروغ جاويدان» آغاز كردند.
28/4/1367

- پذيرش قطع‌نامه 598 سازمان ملل از سوي ايران.
31/4/1367

- هارولد بروان: «شكست‌هاي اخير ايران در جنگ و اختلافات داخلي، نقش‌ اساسي در قبول قطع‌نامه 598 به عهده دارد و در عين حال، تهران خود را به طور فزاينده‌اي مواجه با حضور امريكا در خليج فارس مي‌ديد.»
- سه روز پس از اعلام تصميم جمهوري‌اسلامي (28/4/1367) مبني بر پذيرش قطع‌نامه عزيز، هيچ‌ اشاره‌اي به پذيرش قطع‌نامه نكرده و در عوض  يك طرح صلح چند ماده‌اي را مطرح كرد. 
- سخن‌گوي كاخ سفيد: امريكا معتقد است كه اكنون به عهده ايران است كه نخستين گام را در جهت عادي سازمان روابط ميان واشنگتن و تهران بردارد. 
- تصرف قصرشيرين و عبور از ارتفاعات سر پل ذهاب توسط عراق.
- عقب‌نشيني نيروهاي خودي از مناطق عملياتي ميمك و هلاله و پيشروي دشمن در مناطق تنگه‌هايي بيجار و بيناي.
- موافقت ايران با اعزام هياتي از ناظران سازمان ملل براي برنامه‌ريزي نحوه اجراي آتش بس و نظارت بر اجراي آن.

2/5/1367
- فرانك كارلوچي وزير دفاع امريكا: «حضور نظامي امريكا در خليج‌فارس، تنها وقتي كاهش خواهد يافت كه آتش بس به خصومت‌ها پايان دهد و معين شود كه خليج‌فارس براي كشتيراني امن است.»

- كشته شدن ماهر عبدالرشيد، فرمانده سپاه سوم عراقي.
- سفر علي اكبر ولايتي به نيويورك  براي گفتگو با دبيركل سازمان ملل.

3/5/1367
- آغاز عمليات مرصاد؛ شكست پيچيده‌ترين ترفند دشمن و منافقين.
- رژيم عراق با به كارگيري گسترده سلاح‌هاي شيميايي در جبهه‌هاي جنگ و موشك‌باران شهرها، توانست شرايط جنگ را به نفع خود تغيير دهد. اين در حالي بود كه كارشناسان نظامي و سياسي ايران، سرگرم بررسي و پذيرش قطع‌نامه 598 شوراي امنيت ملل متحد بودند و سرانجام اين قطع‌نامه  در تاريخ 27/4/1367 از سوي جمهوري‌اسلامي ايران پذيرفته شد.

چهار روز پس از پذيرش قطع‌نامه سازمان ملل، قواي رژيم بغداد در 31/4/1367 به منظور تصرف بخش‌هاي از ايران، تجاوز گسترده‌اي را آغاز كردند؛ ولي با ايستادگي رزمندگان ايران بخش وسيعي از مناطق جنوبي كشور از خطر سقوط نجات يافت. هم‌چنين ارتش عراق در جبهه‌هاي مياني نيز دست به تحريكاتي زد، كه تا حدي مي‌توانست براي تماميت ارضي و استقلال كشور ما خطري به شمار آيد. هدف دشمن در جبهه مياني، زمينه‌سازي براي هجوم سازمان مجاهدين خلق يا همان منافقين بود.
در اين جبهه، ارتش عراق با حمله به خطوط پدافندي خود، آنها را سرگرم كرده بود تا نيروي منافقين بتوانند پس از شكسته شدن خط به وسيله ارتش عراق، از نقطه ديگري حركت خود را آغاز كنند. به اين ترتيب، نيروهاي منافقين پس از تصرف جبهه نيروهاي ايراني در منطقه سر پل ذهاب به دست ارتش عراق، بدون آن كه رو به رو باشند، سوار برخودروهاي خود، به سوي كرمانشاه حركت كردند و تا تنگه «چهارزبر» پيش آمدند. اين حركت سريع و حساب شده دشمن، طراحان جنگ و رزمندگان را غافل‌گير كرد. به محض رسيدن خبر هجوم منافقين و ارتش عراق به شهرهاي مختلف كشور، خيل عظيمي از نيروهاي داوطلب به سوي جبهه‌ها روانه شدند. همين امر، محاسبات دشمن را در تصرف بخشي از كشور ايران بر هم زد. در حالي كه هنوز حملات ارتش عراق در جنوب كشور قطعي نشده بود، بخشي از نيروهاي رزمنده جنوب، راهي غرب كشور شدند تا همراه مردم بسيج شوند و تحت عنوان عمليات «مرصاد» به سركوب حملات عراق و منافقين بپردازند.
عمليات مرصاد روز 5/5/1367 با رمز «يا صاحب الزمان (عجل‌الله تعالي وجه الشريف) ادركني» براي مقابله با حركت منافقين و بازپس‌گيري اشغال شده انجام گرفت.
در اين عمليات كه با فرماندهي سپاه پاسداران انقلاب‌اسلامي و با پشتيباني هوا نيروز ارتش اجرا شد، رزمندگان از سه محور چهارزبر، جاده قلاجه و جاده اسلام آباد- پل دختر وارد عمل شدند و نيروهاي ضد انقلاب را تا پشت نوار مرزي عقب راند؛ اما قواي ارتش عراق، ارتفاعات مرزي را همچنان در اشغال خود نگه داشتند. در عمليات مرصاد، بيش از 120 دستگاه تانك، 400 دستگاه نفربر، 240 قبضه خمپاهره انداز 60 و 80 ميليمتري و 30 عراده توپ 106 ميليمتري دشمن منهدم شدند. همچنين بيش از 20 تيپ مشترك منافقين و ارتش عراق متلاشي شد و تعداد كشته و زخمي‌هاي دشمن از مرز 4800 تن گذشت. در اين عمليات، نزديك به 1000 قبضه آر. پي. جي 7، 700 قبضه تيربار كلاشينكوف، ده‌ها دستگاه خودرو، ده‌ها دستگاه تانك و نفربر، تعدادي تجهيزات پيشترفته الكترونيكي و مخابراتي و مقاديري اسناد درون گروهي منافقين به دست رزمندگان ايران افتاد.

3/5/1367
- بازپس گيري شهر گيلان‌غرب از دست نيروهاي سازمان منافقين و دشمن.

8/5/1367
- تاچر نخست‌وزير انگليس: «تشكيل جلسه شوراي امنيت، به روند برقراري صلح ميان ايران و عراق كمك خواهد كرد. برقراري صلح در منطقه، شكست بنيادگرايي تلقي خواهد شد.»

8/5/1367
- چارلز دمن: امريكا از گروه‌هايي كه در پي سرنگون ساختن دولت ايران از طريق زور هستند، حمايت نمي‌كند.

20/5/1367
- انتخاب ژنرال اسلاو كايوويچ از كشور يوگسلاوي به سمت فرمانده كل گروه ناظران بر آتش بس ميان ايران و عراق.

21/5/1367
- ورود يك ديپلمات انگليسي به ايران ارزيابي امكان بهبود مناسبات با ايران.

برگرفته از سايت پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس