سیزده بدر، روز آشتی با طبیعت

سیزده بدر یا جشن بدرقه نوروز از مهمترین رسوم مشترك در میان اقوام ایرانی است كه طی سال های اخیر روز آشتی با طبیعت نیز تلقی می‌ شود. ایرانیان از گذشته ‌های دور، با آغاز بهار و ورود به سال جدید و پس از چند روز دید و بازدید و تبریك سال نو، گویا برای تكمیل شادی خود و دور كردن غم و غصه و خمودگی، در روز سیزدهم فروردین ماه، با بیرون آمدن از خانه و پناه گرفتن در طبیعت، مراسم سیزده بدر را اجرا می ‌كنند.

در همه شهرها و روستاها و عشیره‌های ایران، خانواده ‌ها به صورت گروهی، گاه چند خانواده با هم غذای ظهر را آماده كرده و آجیل و خوردنی ‌های سفره هفت سین را با خود برداشته و به دامان صحرا و طبیعت می ‌روند و سبزه هفت سین را با خود برده و به آب روان می ‌سپارند.

به دامن صحرا و طبیعت رفتن، شوخی و بازی كردن، دویدن، تاب خوردن و در هر حال شاد بودن،از ویژگی ‌های روز سیزده بدر است. گره زدن سبزه به نیت باز شدن گره دشواری ‌ها و برآورده شدن آرزوها، از دیگر رسوم این روز است.

این باور همگانی چنان است كه اگر خانواده‌ای نتواند به علتی تمام روز را به باغ و صحرا برود، به ویژه با دگرگونی ‌های جامعه شهری امروز، در بعد از ظهر روز سیزدهم، حتی برای زمان كوتاهی هم كه شده از خانه به باغ یا گردشگاهی عمومی می ‌رود.

سیزده بدر، جشن واقعی بهار است. طراوت و سرسبزی به طبیعت بازگشته و طبیعت نیز مردم را به سوی خود می ‌خواند.

اما از گذشته تا كنون، دگرگونی‌های صنعتی و شغلی، بزرگ شدن شهرها، وسعت خانه ‌سازی و شهرسازی و فراوانی وسایل آمد و رفت باعث شده كه خانواده ها در عین حال كه استقبال بیشتری نسبت به رو آوردن به طبیعت و طبیعت گردی دارند، اما سال به سال مجبور به پیمودن راه بیشتری برای یافتن سبزه و كشتزار جهت گذران سیزده بدر هستند چون رفته رفته استفاده بی‌ رویه و نابجای انسان از طبیعت باعث نابودی آن شده است.

برای اندیشیدن به محیط زیست، مسوولیت پذیری بهترین و مهمترین ویژگی است. در سال های اخیر كه بحث حفاظت از محیط زیست و اهمیت آن در زندگی انسان ها بیشتر مطرح شده است، متوجه می ‌شویم كه گذشتگان ما، آثار حضور در طبیعت را درك كرده بودند و در پس دور كردن نحسی و غم و غصه از خانه، به دنبال آثاری كه طبیعت می ‌تواند روی انسان و برای متحول كردن او بگذارد، بودند.

آنان دریافته بودند كه نتایج برقراری ارتباط با طبیعت و حفظ آن كه در نهایت به نفع انسان و نسل‌های آینده است، و به تدریج با آگاهی از این تفكر، نگرش به سیزده بدر نیز تغییر كرد به طوری كه در واقع انسان به این باور رسید كه درك بیشتر از هستی و نعمت‌ های خداوند كه در محیط زندگی انسان است، فلسفه وجودی روز سیزده بدر را تشكیل می‌ دهد كه طی سال های اخیر به روز طبیعت نامگذاری شده است. طبیعتی كه همواره در ایران مورد احترام و ستایش بوده و مردمان این سرزمین در حفظ و پاكیزگی آن كوشیده اند.

در اهمیت محیط زیست، همین بس كه در سلامت، توسعه و آرامش جامعه نقش گسترده و اساسی دارد و آن قدر این نقش گسترده است كه تمامی ابعاد زندگی انسان را در برمی گیرد.

زندگی انسان چنان وابسته به محیط زیست است كه حذف آن به هیچ وجه قابل تصور نیست چرا كه در وهله نخست به حذف انسان و حیات بشری منجر می شود. در واقع باید توجه داشت كه محیط زیست می تواند بدون انسان ها زنده بماند، اما انسان ها بدون محیط زیست نمی توانند زنده باشند.

در جوامعی كه حافظ محیط زیست هستند، این تلقی كه انسان ها بدون محیط زیست هیچ اند، باوری عمومی است. انسان ها با وجود پیشرفت های فوق العاده امروزی شان مدیون محیط زیست اند و چه بسا كه با بحث های فلسفی، چه با بحث های پزشكی، زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی این وابستگی به محیط زیست فزون تر نیز می شود.

شاید بتوان گفت كه حفظ محیط زیست، ضروری ترین وظیفه انسان هاست چراكه به اندازه زندگی انسان ها اهمیت دارد. اما صحبت از محیط زیست در بسیاری موارد دردناك است، از این بابت كه انسان ها چه فجایعی بر سر این موجود ناتوان آورده اند. موجود ناتوان نامیدن محیط زیست، شاید علمی و مناسب نباشد اما واقعیت این است كه طی سال ها، محیط زیست با بیرحمی و شقاوت كامل مورد ظلم قرار گرفته و نتوانسته چنان كه باید از خود محافظت كند.

اندیشه ورزی در زندگی و نه تنها زندگی كردن و لذت بردن، اگر محور قرار گیرد، حفظ محیط زیست در عالی ترین جایگاه اندیشه انسانی قرار می گیرد.

عدم توجه به ارزش‌ های زیست محیطی و تنوع زیستی، افزایش جمعیت و پیامدهای شهرنشینی و صنعتی شدن بدون برنامه، مصرف بیش از حد مواد شیمیایی، ضعف قوانین و عدم هماهنگی و نظارت كافی در مدیریت و بهره برداری خارج از ضوابط زیست محیطی از جمله تهدیدهای مهم تنوع زیستی در جهان است كه ایران نیز از آن جدا نیست.

براساس آخرین تحقیق سازمان ملل كه در قالب گزارشی با عنوان زیست محیط ها، رفاه انسان‌ها و ایجاد تنوع زیستی منتشر شده است، صدمه‌ ای كه انسان ها در 50 سال گذشته بر تنوع منابع بیولوژیك جهان وارد كرده‌اند، از هر زمان دیگری در طول تاریخ بیشتر بوده است. اگر این روند متوقف نشود، انسان‌ها منافع اساسی را در جهان از دست خواهند داد.

گره زدن سبزه به نیت باز شدن گره دشواری ‌ها و برآورده شدن آرزوها، از دیگر رسوم این روز است. در حال حاضر می‌ توان این منافع را به خدمات زیست محیطی تعبیر نمود به طوری كه هر انسانی برای برخورداری از زندگی ایمن، به طبیعت وابسته است.

در حدود 3/5 میلیارد نفر در سراسر جهان برای گذران زندگی و تامین غذا به دریاها، اقیانوس‌ها و طبیعت اطراف خود وابسته‌ اند و در حالی كه به دلیل تغییرات اعمال شده از سوی بشر طی سال های اخیر، در برخی از مناطق میزان ذخایر آبزیان تا 9 درصد نیز كاهش یافته است، هنوز حدود 70 درصد جمعیت جهان از منابع بیولوژیك سنتی حاصل از طبیعت استفاده می ‌كنند كه این نشانگر اهمیت چرخه ‌های طبیعی در زندگی انسان‌ های قرن 21 است.

به اعتقاد وحید اسلام زاده كارشناس مسایل زیست محیطی و استاد دانشگاه، چهار عامل احساس مسوولیت، قانون مدون علم، آموزش و اعتقاد به ضرورت حفظ محیط زیست برای حفظ منافع ملی و آیندگان می ‌توانند در حفظ محیط زیست موثر واقع شوند.

وی گفت: برای حفظ محیط زیست در درجه اول باید اندیشید كه محیط پیرامون ما از چه ساخته شده است؟ چه كاركردها ی درونی و بیرونی دارد؟ علت وجودی آن چیست؟ چرا محیط زیست به انسان آرامش می دهد؟ چرا تنوع زیست محیطی داریم؟ چگونه با محیط زیست رفتار كنیم كه عواید آن نصیب ما شود؟

این كارشناس محیط زیست به نقش فرهنگ ‌سازی در جامعه برای حفظ محیط زیست اشاره كرد و گفت: فرهنگ محیط زیست یعنی نحوه برخورد انسان‌ها با محیط زیست. انسان‌ها با محیط زیست در تعامل هستند، هم انسان‌ها بر محیط زیست تاثیر می‌ گذارند و هم محیط  زیست بر انسان ها. اما مشكل اساسی در این است كه محیط زیست یك طرفه تنها بخشنده است و انسان یك طرفه تنها آسیب رسان و مضر.

فرهنگ محیط زیست می‌ خواهد بگوید كه تعادل باید در رفتار دو طرف حفظ شود یعنی اگر منفعتی و سودی هست هر دو طرف باید از آن بهره مند شوند. انسان نباید خودخواهانه، هر جور كه دوست دارد با محیط زیست رفتار كند بلكه باید محیط زیست خود را بشناسد و رفتار خود را متناسب با آن هماهنگ كند.

پس بیایید با هم از این روز لذت ببریم، بدون این که آسیبی به این نعمت بزرگ الهی وارد نماییم.

برگرفته از سايت تبيان